A/Level Chemistry Syllabus

09 ඒකකය – ඔක්සිජන් අඩංගු කාබනික සංයෝග

Posted on June 12, 2017

ඒකකය 9 – ඔක්සිජන් අඩංගු කාබනික සංයෝග

නිපුණතාව 9.0 –	ඔක්සිජන් අඩංගු කාබනික සංයෝගවල ව්‍යූහය සහ ගුණ අතර සම්බන්ධතාව විමර්ශනය කරයි.
නිපුණතා මට්ටම 9.1 –	ඇල්කොහොලවල ව්‍යූහය, කාබන් – ඔක්සිජන් බන්ධනයේ සහ ඔක්සිජන් – හයිඞ්රජන් බන්ධනයේ ධ්‍රැවීය ස්වභාවය හා ප්‍රතික්‍රියා විමර්ශනය කරයි.
කාලච්ඡේද ගණන –	08
ඉගෙනුම් ඵල –	ප්‍රාථමික, ද්විතීයික හා තෘතීයික ලෙස ඇල්කොහොල වර්ගීකරණය කරයි. O – H බන්ධනයේ හා C – O බන්ධනයේ ධ්‍රැවීය ස්වභාවයවිස්තර කරයි. ඇල්කොහොලවල භෞතික ගුණ, ඒවායේ හයිඞ්රජන් බන්ධන තැනීමේ හැකියාව සමඟ සම්බන්ධ කරයි. ඇල්කොහොලවල O ─ H හා C─ O බන්ධනවල බිඳීම හේතුවෙන් ඒවා වෙනස් ආකාර දෙකකට ප්‍රතික්‍රියා සිදු කරන බව වටහා ගනියි. ඇල්කොහොල HBr, Hl, PCl₃ / PBr₃ , PCl₅ යන ප්‍රතිකාරක සමග C ─ O බන්ධනය බිඳීමෙන් සිදු වන නියුක්ලියෝෆිලික ආදේශ ප්‍රතික්‍රියා පැහැදිලි කරයි. ඇල්කොහොල සාන්ද්‍ර සල්ෆියුරික් අම්ලය හා ඇලුමිනියම් ඔක්සයිඞ් විජලීකරණ සමග විජලීයකරණ ප්‍රතික්‍රියාවල දී ලැබෙන ඵල ලියා දක්වයි. ඇල්කොහොලවල ප්‍රාථමික, ද්වීතීයික හා තෘතීක ස්වභාවය අම්ල හමුවේ දී කාබෝකැටායන සෑදීමට ඇති පහසුතාව සමග සම්බන්ධ කරයි. ප්‍රාථමික, ද්වීතීයික හා තෘතීයික ඇල්කොහොල විවිධ ඔක්සිකාරක සමග විවිධ ආකාරයට ප්‍රතික්‍රියා කරන බව වටහා ගනියි. ඇල්කොහොලවල ගුණ පරීක්ෂා කර වාර්තා කරයි.
පාඩම් සැලසුම් සඳහා උපදෙස් –	–OH කාණ්ඩය අඩංගු කාබන් පරමාණුවකට සම්බන්ධ වී ඇති ඇල්කිල් කාණ්ඩ සංඛ්‍යාව අනුව ඇල්කොහොල ප්‍රාථමික, ද්විතීයික හා තෘතීයික ලෙස වර්ගීකරණය කරන්න. ඇල්කොහොලවල තාපාංකය, ද්‍රවාංකය, ද්‍රාව්‍යතාව යන භෞතික ගුණ ඒවායේ අණුක ස්කන්ධය හා අන්තර් අණුක බල යොදා ගනිමින් පැහැදිලි කරන්න. O – H බන්ධනය බිඳීමෙන් සිදු වන ප්‍රතික්‍රියා සලකමින් ඇල්කොහොලවල රසායනික ලක්ෂණ විස්තර කරන්න. (සෝඩියම් සහ ඇල්කොහොල අතර ප්‍රතික්‍රියාව) C-O බන්ධනයේ ධ්‍රැවීයතාව නිසා C-O බන්ධනය බිඳීමෙන් සිදු වන ප්‍රතික්‍රියා පැහැදිලි කරන්න. ( HBr, PCl₃ /PBr₃ , PCl₅සමග ප්‍රතික්‍රියා) ප්‍රාථමික,ද්විතීයික සහ තෘතීයක ඇල්කොහොල වෙන් කර හඳුනා ගැනීමට සඳහා සාන්ද්‍ර හයිඞ්රොක්ලෝරික් අම්ලය හා නිර්ජලීය සින්ක් ක්ලෝරයිඞ් සමග ප්‍රතික්‍රියාව, එහි දී සෑදෙන කාබෝකැටායනවල සාපේක්ෂ ස්ථායිතාව සලකමින් සාකච්ඡා කරන්න. ඇල්කීන සෑදීමට සාන්ද්‍ර සල්ෆියුරික් අම්ලය හෝ ඇලුමිනියම් ඔක්සයිඞ් සමග සිදු වන ඉවත් වීමේ ප්‍රතික්‍රියාව සාකච්ඡා කරන්න ඇල්කොහොල හඳුනා ගැනීමේ පරීක්ෂා ලෙස සැලකෙන k H⁺/K₂ Cr₂ O₇හා පිරිඩීනියම්ක්ලො රොක්රෝමේට් (PCC) සමග සිදු වන ඔක්සිකරණ ප්‍රතික්‍රියා පැහැදිලි කරන්න.
අදාල පරීක්ෂණ –	ඇල්කොහොල වල ගුණ පරීක්ෂා කිරීම
ඇගයීම් හා තක්සේරුකරණය –	දෙන ලද අණුක සූත්‍ර සඳහා තිබිය හැකි සියලු ම ඇල්කොහොලවල ව්‍යූහ දැක්වීමට ඇති හැකියාව අගයන්න. විවිධ ප්‍රතික්‍රියක හා ප්‍රතිකාරක දුන් විට ඒවා ඇල්කොහොල සමග ප්‍රතික්‍රියාවෙන් ලැබෙන ඵල ලියා දැක්වීමට ඇති හැකියාව අගයන්න.

නිපුණතා මට්ටම 9.2 –	කාබන් – ඔක්සිජන් බන්ධනය හා ඔක්සිජන් – හයිඞ්රජන් බන්ධන ඇසුරෙන් ෆීනෝල්වල ප්‍රතික්‍රියා විශ්ලේෂණය කරයි.
කාලච්ඡේද ගණන –	04
ඉගෙනුම් ඵල –	ෆීනෝල, ඇල්කොහොලවට වඩා ආම්ලික වන්නේ මන් දැයි පැහැදිලි කරයි. ඇල්කොහොල භාජන වන නියුක්ලියෝෆිලික ආදේශ ප්‍රතික්‍රියාවලට ෆීනෝල භාජන නොවන්නේ මන් දැයි පැහැදිලි කරයි. සෝඩියම් ලෝහය හා සෝඩියම් හයිඞ්රොක්සයිඞ් සමග ෆීනෝල් දක්වන ප්‍රතික්‍රියා සඳහන් කරයි. සරල පරීක්‍ෂා මගින් ෆීනෝල්වල ගුණ හඳුනා ගෙන වාර්තා කරයි.
පාඩම් සැලසුම් සඳහා උපදෙස් –	ෆීනෝල් හි ආම්ලිකතාව ව්‍යූහය පදනම් කරගෙන පැහැදිලි කරන්න. ෆීනෝල නියුක්ලියොෆිලික ආදේශ පෙන්වන්නේ මන්දැයි පැහැදිලි කරන්න. හයිඞ්රජන් බන්ධන සහ ලන්ඩන් බල යෙදා ගනිමින් ෆීනෝල්වල භෞතික ගුණ සාකච්ඡා කරන්න. ෆීනෝල් හි ආම්ලිකතාව පැහැදිලි කිරීමට සෝඩියම් ලෝහය හා සෝඩියම් හයිඞ්රොක්සයිඞ් ද්‍රාවණය සමග වෙන වෙන ම සිදු වන ප්‍රතික්‍රියා සාකච්ඡා කරන්න.
ඇගයීම් හා තක්සේරුකරණය –	දෙන ලද විවිධ ඇල්කොහොලවලට සාපේක්ෂ ව ෆීනෝල්වල ඉහළ ආම්ලිකතාව සංසන්දනය කිරීමට ඇති හැකියාව අගයන්න.

නිපුණතා මට්ටම 9.3 –	ෆීනෝල්වල -OH ය කාණ්ඩය මගින් බෙන්සීන්වලය මත ඇති කෙරෙන බලපෑම විමර්ශනය කරයි.
කාලච්ඡේද ගණන –	02
ඉගෙනුම් ඵල –	ෆීනෝලවල ආදේශ ප්‍රතික්‍රියාවල දී ආදේශකය -OH කාණ්ඩයට සාපේක්‍ෂ ව ඕතො (2, 6) හා පැරා (4) ස්ථානවලට සම්බන්ධ වන බව වටහා ගනියි. බෙන්සීන්වලට වඩා ෆීනෝල්වල න්‍යෂ්ටිය ඉලෙක්ට්‍රොෆයිල කෙරෙහි වඩා ප්‍රතික්‍රියාකාරී වන්නේ මන් දැයි පැහැදිලි කරයි.
පාඩම් සැලසුම් සඳහා උපදෙස් –	ඕතො – පැරා බලපෑම පැහැදිලි කරමින් ෆීනෝල් හි ආදේශ ප්‍රතික්‍රියා ලෙස නයිට්රොකරණය හා බ්‍රෝමිනීකරණය පිළිබඳ ව සාකච්ඡා කරන්න. සම්ප්‍රයුක්ත ව්‍යූහ යොදා ගනිමින් ෆීනෝල් හි ප්‍රතික්‍රියාතාව බෙන්සීන් සමග සංසන්දනය කරන්න.
ඇගයීම් හා තක්සේරුකරණය –	දෙන ලද ප්‍රතිකාරක සමග ෆීනෝල් දක්වන ප්‍රතික්‍රියා ලිවීමට ඇති හැකියාව තක්සේරු කරන්න.

නිපුණතා මට්ටම 9.4 –	ප්‍රතික්‍රියාවලින් විදහා දැක්වෙන පරිදි ඇල්ඩිහයිඩවල හා කීටෝනල C=O බන්ධනයේ ධ්‍රැවීය හා අසන්තෘප්ත ස්වභාවය විමර්ශනය කරයි.
කාලච්ඡේද ගණන –	16
ඉගෙනුම් ඵල –	කාබොනිල් කාණ්ඩයේ අසන්තෘප්ත ස්වභාවය පැහැදිලි කරයි. ඇල්ඩිහයිඩවල ලාක්ෂණික ප්‍රතික්‍රියා මගින් නියුක්ලියෝෆලික ආකලන ප්‍රතික්‍රියා පැහැදිලි කරයි. ග්‍රිනාඞ් ප්‍රතිකාරකය සහ HCN සමග සිදු වන නියුක්ලියෝෆිලික ආකලන ප්‍රතික්‍රියාවල යන්ත්‍රණ පැහැදිලි කරයි. ඇල්ඩිහයිඩ හා කීටෝන 2, 4- ඩයිනයිට්‍රොෆීනයිල්හයිඞ්රසීන් සමග දක්වන ප්‍රතික්‍රියාව > C= 0 කාණ්ඩය, HN₂ කාණ්ඩ සමගසිදු කරන ප්‍රතික්‍රියාවේ නියෝජනයක් බව වටහා ගනියි. සුදුසු නිදසුන් ආශ්‍රයෙන් α-H කාබොනිල් සංයෝගවල සක්‍රියතාව පෙන්නුම් කරයි. ඇල්ඩිහයිඩ හා කීටෝන ඇල්කොහොල බවට ඔක්සිහාරක මගින් ඔක්සිහරණය වන බව වටහා ගනියි. ඇල්ඩිහයිඩ, කීටෝනවලට වඩා පහසුවෙන් ඔක්සිකරණය වන බව වටහා ගනියි. අදාළ පරීක්‍ෂණ මගින් ඇල්ඩිහයිඩ හා කීටෝන වෙන් කර හඳුනා ගනියි.
පාඩම් සැලසුම් සඳහා උපදෙස් –	ඇල්ඩිහයිඩ හා කීටෝන දක්වන නියුක්ලියොෆිලික ආකලන ප්‍රතික්‍රියා පැහැදිලි කිරීමට ඒවායේ ඇති කබොනිල් කාණ්ඩයේ ධ්‍රැවීයතාව පිළිබඳ ව සාකච්ඡා කරන්න. ඇල්ඩිහයිඩ හා කීටෝන LiAlH₄/ H₃O⁺ හා NaBH₄/ H₃O⁺ සමග සිදු කරන ඔක්සිහරණ ප්‍රතික්‍රියා සුදුසු උදාහරණ භාවිත කරමින් පැහැදිලි කරන්න. කීටෝනවලට සාපේක්ෂ ව ඇල්ඩිහයිඩ ඔක්සිකරණය වීමට පහසුතාව සාකච්ඡා කරන්න. α-H වල ආම්ලිකතාව කෙරෙහි කාබොනිල් කාණ්ඩයේ බලපෑම සාකච්ඡා කරන්න. ඇල්ඩිහයිඩ හා කීටෝන HCN හා RMgx සමග දක්වන නියුක්ලියොෆිලික ආකලන ප්‍රතික්‍රියා සහ ඒවයේ යාන්ත්‍රණ පැහැදිලි කරන්න
අදාල පරීක්ෂණ –	ඇල්ඩිහයිඩ හා කීටෝන හඳුනා ගැනීම සඳහා පරීක්ෂණ.
ඇගයීම් හා තක්සේරුකරණය –	දෙන ලද කාබොනිල් සංයෝග ජලීය සෝඩියම් හයිඞ්රොක්සයිඞ් සමග සිදු කරන ප්‍රතික්‍රියාවලින් ලැබෙන ඵල ලිවීමට ඇති හැකියාව අගයන්න. ඇල්ඩිහයිඩවල හා කීටෝනවල නියුක්ලියෝෆිලික ආකලන ප්‍රතික්‍රියා පැහැදිලි කිරීමට ඇති හැකියාව අගයන්න

නිපුණතා මට්ටම 9.5 –	කාබොක්සිලික් අම්ලවල ව්‍යූහය හා ගුණ අනෙකුත් ඔක්සිජන් අඩංගු කාබනික සංයෝග සමග සංසන්දනය කරයි.
කාලච්ඡේද ගණන –	10
ඉගෙනුම් ඵල –	කාබොක්සිලික් අම්ලවල භෞතික ගුණ ඒවායේ ව්‍යූහය සමග සම්බන්ධ කරයි. කාබොක්සිලික් අම්ලවල කාබොක්සිල් කාණ්ඩය (>C=O) අඩංගු වන බව වටහා ගනියි. කබොක්සිලික් අම්ලවල, ඇල්කොහොලවල හා ෆීනෝලවල ආම්ලිකතා ඒවා සෝඩියම් ලෝහය, ජලීය සෝඩියම් හයිඞ්රොක්සයිඞ්, ජලීය සෝඩියම් කාබනේට් හා ජලීය සෝඩියම් බයිකාබනේට් සමග දක්වන ප්‍රතික්‍රියා යොදා ගනිමින්සංසන්දනය කරයි. නියුක්ලියෝෆයිල සමග ප්‍රතික්‍රියා කිරීමේ දී කාබොක්සිලික් අම්ල ආදේශ ප්‍රතික්‍රියා සිදු කරන අතර ඇල්ඩිහයිඩ හා කීටෝන ආකලන ප්‍රතික්‍රියා සිදු කරන බව වටහා ගනියි. කාබොක්සිලික් අම්ලවල ගුණ සහ ප්‍රතික්‍රියා පරික්ෂා කරයි.
පාඩම් සැලසුම් සඳහා උපදෙස් –	ෆීනෝල්වලට සාපේක්ෂ ව කාබොක්සිලික් අම්ලවල ඉහළ ආම්ලිකතාව පැහැදිලි කරන්න. කාබොක්සිලික් අම්ලවල අඩංගු C-OHය බන්ධනය බිඳීමෙන් සිදු වන ප්‍රතික්‍රියා සාකච්ඡා කරන්න. කබොක්සිලික් අම්ලවල ඔක්සිහරණ ප්‍රතික්‍රියා සාකච්ඡා කරන්න.
අදාල ප්‍රතික්‍රියා –	කාබොක්සිලික් අම්ලවල ගුණ කිහිපයක් සඳහා පරීක්ෂා (ආම්ලිකතාව, ඔක්සිහරණ හැකියාව, එස්ටර සෑදීම)
ඇගයීම් හා තක්සේරුකරණය –	කබොක්සිලික් අම්ලවල ආම්ලිකතාව අනෙකුත් කාබනික සංයෝගවල ආම්ලිකතාව සමග සංසන්දනය කිරීමට ඇති හැකියාව අගයන්න. දෙන ලද කාබනික සංයෝගවල නිවැරදි ආම්ලිකතා විචලනය ලිවීමට ඇති හැකියාව අගයන්න.

නිපුණතා මට්ටම 9.6 –	අම්ල ව්‍යුත්පන්නවල ලාක්ෂණික ප්‍රතික්‍රියා විමර්ශනය කරයි.
කාලච්ඡේද ගණන –	06
ඉගෙනුම් ඵල –	අම්ල ක්ලෝරයිඩ ප්‍රතික්‍රියා නියුක්ලියෝෆිලික ආදේශ ප්‍රකික්‍රියා බව හඳුනා ගනියි. අම්ල ක්ලෝරයිඩවල ලාක්ෂණික ප්‍රතික්‍රියා සඳහා නිදසුන් ලියා දක්වයි. එස්ටරවල ලාක්ෂණික ප්‍රතික්‍රියා සඳහා නිදසුන් ලියා දක්වයි. ඇමයිඩවල ලාක්ෂණික ප්‍රතික්‍රියා සඳහා නිදසුන් ලියා දක්වයි. සියලු ම අම්ල ව්‍යුත්පන්න පෙන්වන සියලු ප්‍රතික්‍රියාවල ආරම්භක පියවර, කාබොනිල් කාබන් පරමාණුව නියුක්ලියෝෆයිලයක ප්‍රහාරයට ලක් වීම බව හඳුනා ගනියි. අම්ල ක්ලෝරයිඩ හා සෝඩියම් හයිඞ්රොක්සයිඞ් අතර ප්‍රතික්‍රියාවේ යන්ත්‍රණය ලියා දක්වයි.
පාඩම් සැලසුම් සඳහා උපදෙස් –	කාබොක්සිලික් අම්ල ව්‍යුත්පන්න ලෙස අම්ල ක්ලෝරයිඩ, එස්ටර සහ ඇමයිඩවල අදාළ ව්‍යූහ සුදුසු උදාහරණ යොදා ගනිමින් හඳුන්වා දෙන්න. අම්ල ව්‍යුත්පන්න දක්වන සියලු ම ප්‍රතික්‍රියාවල පළමු පියවර වන්නේ කාබොනිල් කාබන් පරමාණුව මතට නියුක්ලියෝෆයිලයක් පහර දීම බව පැහැදිලි කරන්න. ඇමයිඩවල හා එස්ටරවල ඔක්සිහරණ ප්‍රතික්‍රියා සාකච්ඡා කරන්න.
ඇගයීම් හා තක්සේරුකරණය –	අම්ල ව්‍යුත්පන්න දෙන ලද ප්‍රතිකාරක/ ප්‍රතික්‍රියක සමග ප්‍රතික්‍රියා කර සෑදෙන අදාළ ඵල ලියා දැක්වීමට ඇති හැකියාව තක්සේරු කරන්න. ඉහත ප්‍රතික්‍රියා භාවිත කර දෙන ලද පරිවර්තන සිදු කිරීමට ඇති හැකියාව අගයන්න.